Iedereen heeft wel een bepaald beeld bij burgerparticipatie. Van een lokale inspraakavond over de plaatsing van windmolens tot aan burgerinitiatieven. Maar hoe kan beleid, écht samen met burgers worden ontworpen? In opdracht van Digicampus duiken 8 trainees van DisGover in de wonderlijke wereld van burgerparticipatie. Als eerste stap spraken ze deze zomer met beleidsmedewerkers van het ministerie van BZK, SZW en VWS en met de organisaties: Movisie, CitizenLab, het NPBO, het Rathenau Instituut, Doordacht Doen en Beter in Burgerparticipatie. In deze blog delen Roos en Sander de uitkomsten van deze gesprekken.

Roos van Zeggeren en Sander van der Zwet volgen beide een traineeship bij DisGover en zijn betrokken bij het project Burgerspraak. Vanuit Burgerspraak doen ze onderzoek naar burgerparticipatie. 

Reactief op vastgesteld beleid

Roos vertelt: “Iedereen heeft wel een bepaald beeld bij burgerparticipatie. Denk aan de lokale inspraakavonden van je gemeente of de plaatsing van windmolens. Ondanks dat deze vormen van inspraak op meerdere niveaus, fundamenteel van elkaar verschillen, is er wel een verwantschap te ontdekken: beide zijn namelijk reactief op vastgesteld beleid. De vraag die je dan kunt stellen is: wat is deze inspraak dan nog waard? Voor burgers voelt dit vaak niet meer als een gesprek. Het beleid is immers al vormgegeven. Gelukkig zijn er ook goede voorbeelden.’’

Een punt van kritiek dat vaak terugkomt bij burgerparticipatie is de homogeniteit van de groep deelnemers, vervolgt Sander. Zo zijn hoogopgeleiden, autochtonen en vijftigplussers vaak oververtegenwoordigd in participatieprocessen. De groep deelnemers zou daarmee een selectieve weerspiegeling zijn van de samenleving, waarmee de representativiteit in het geding kan komen.

Sander van der Zwet

De juiste mensen bereiken

Hoe kun je groepen die nu niet meedoen dan toch bereiken? De elementen van inclusiviteit kunnen helpen bij het formuleren van tips voor ambtenaren. Deze tips zijn erop gericht om (inclusieve) burgerparticipatie te stimuleren.

1. Samen

Burgerparticipatie wordt al snel afgeschoven als een actie van of initiatief door de overheid. Echter vergt dit proces aan beide kanten inspanningen.

2. Flexibel

Om inclusief te zijn, zijn er nieuwe vormen nodig. Creëer ruimte voor nieuwe ideeën.

3. Dichtbij

Wat speelt er bij burgers? Ga dichtbij staan in taal en houding. Gebruik je eigen ervaringen: je bent zelf ook burger. Er zijn altijd mensen in je directe omgeving te vinden aan wie je kunt spiegelen. Of kijk zelf in de spiegel!

4. Proactief

Durven en weten hoe je de burger bereikt.

Roos: “Uit de gesprekken kwam ook naar voren dat representativiteit niet altijd zo belangrijk is. Het doel van burgerdeelneming is om de kwaliteit van beleid te vergroten. Vaak ten onrechte, worden er traditionele kwantitatieve onderzoekelementen aan burgerparticipatie toegeschreven.”

Actief naar feedback vragen

Het inregelen van participatie kun je vergelijken met actief vragen naar feedback. In de praktijk kom je bij sommige organisaties een bepaalde mate van angst tegen voor datgeen wat uit de gesprekken met inwoners komt. De slechte ervaringen van inwoners op bijvoorbeeld forums kunnen ertoe leiden dat organisaties ervoor kiezen om burgerinspraak naar de achtergrond te schuiven. Om effectief om te gaan met burgerparticipatie is het noodzaak dat de organisatiecultuur toestaat dat je kunt leren van inwoners. Zeker in politieke organisaties is het belangrijk dat je gedekt bent door het bestuur.

Goede voorbeelden

Sander: “In onze zoektocht naar goeie voorbeelden hoopten we om tot een soort van algemeen proces te komen voor de ideale inrichtingen van burgerparticipatie. Een tikkeltje naïef misschien: als het zo eenvoudig was geweest dan was dit allang beschreven. We hebben de conclusie getrokken dat ieder onderwerp zijn eigen context kent en hierdoor om maatwerk vraagt. Beleidsvorming over een precair onderwerp als schuldhulpverlening of armoedebestrijding vraagt een andere aanpak dan thema’s als stadsreiniging of de energietransitie.”

Online bijeenkomst #ParticiPraat

Om deze conclusie verder uit te diepen organiseert het team Burgerspraak op vrijdag 16 oktober van 10.30-12.00 uur het online evenement #ParticiPraat. Aan de hand van drie actuele maatschappelijke thema’s (klimaat, zorg en SmartSociety) onderzoeken ze of en hoe de overheid in samenwerking met burgers beleid kan ontwerpen. De focus ligt hierbij op het beleidsproces en het betrekken van burgers hierbij.

We zullen vragen onder de loep nemen zoals: moet iedereen zijn zegje kunnen doen, of laten we dit over aan professionals? Kan de overheid samen met andere betrokkenen beslissingen nemen? Kunnen we met elkaar de regels bepalen voor de samenleving van de toekomst? Kortom, een evenement gericht op verbinding én innovatie – want alleen ga je sneller, maar samen kom je verder. Uit dit evenement hopen wij nieuwe input te kunnen halen om de rest van ons project vorm te geven, zodat wij aan het einde van 2020 de vraag van Digicampus hebben beantwoord!

Roos van Zeggeren

Wil je hier meer over weten of, nog beter, hierover meedenken en praten? Schrijf je dan hier in voor het evenement. Alle perspectieven zijn welkom! Je kunt het team Burgerspraak ook volgen op LinkedIn

Vanuit Disgover werken aan het project Burgerspraak mee: Marith van Dijk, Tex Visser, Estelle van der Velden, Jitske Brinksma, Noortje Labrujere, Veerle Pieters, Sander van der Zwet en Roos van Zeggeren.