Wat als AI je niet vervangt, maar versterkt? Dat was de vraag waarmee een groep studenten van de TU Delft in 2024 aan de slag ging. Samen met Digicampus, BZK en het innovatieprogramma I-Partnerschap onderzochten zij of een digitale assistent ambtenaren kan ondersteunen bij het beantwoorden van Kamervragen – een taak die dagelijks, onder hoge druk en met veel versnipperde informatie moet worden uitgevoerd.

Wat begon als een scriptie, groeide uit tot een eerste werkend prototype. Dat vormde de basis voor een bredere design sprint, waarin Digicampus samen met ambtenaren, ontwerpers en AI-experts het idee verder uitwerkte. In deze blog nemen we je mee in het proces en delen we de belangrijkste inzichten.

Kamervragen: essentieel én arbeidsintensief 

Kamervragen zijn een krachtig democratisch middel. Ze dwingen de overheid tot transparantie, dit vraagt tegelijkertijd veel van de ambtenaren die deze vragen moeten beantwoorden. Het verzamelen van de juiste stukken, het samenvatten van informatie en het formuleren van een inhoudelijk correct antwoord is complex werk, vaak onder hoge tijdsdruk. In de praktijk leidt dat niet zelden tot uitstelbrieven en extra werkdruk, juist in een tijd waarin capaciteit schaars is. 

Eerste verkenning: een studententeam ontwikkelt Virtuozo 

Onder begeleiding van Digicampus voerde een team van vijf studenten van de TU Delft een verkennend onderzoek uit naar het Kamervragenproces. Door interviews met ambtenaren, het modelleren van het proces en het analyseren van knelpunten kwamen zij tot de conclusie dat vooral het verzamelen van informatie veel tijd kost. Hier zagen zij ruimte voor een AI-ondersteuningstool. 

Het resultaat van hun onderzoek was een eerste functioneel prototype: Virtuozo. Deze ‘virtuele ambtenaar’ werd gebouwd op het Alkemio-platform en gebruikte het open-source taalmodel van Mistral. Virtuozo kon documenten doorzoeken, samenvattingen maken en voorstellen genereren voor conceptantwoorden. Tijdens een testworkshop met elf ambtenaren werd het prototype positief ontvangen, met name vanwege de tijdwinst en de gestructureerde output. Tegelijkertijd gaven deelnemers aan dat zij wel altijd de regie over de inhoud willen houden. 

Van scriptie naar design sprint 

Het studententeam leverde een waardevolle eerste stap: een werkbaar concept dat liet zien wát mogelijk is. Maar zoals zo vaak in innovatie, begon het werk toen pas echt. Op basis van de inzichten uit het onderzoek organiseerde Digicampus samen met BZK een design sprint. Doel: een high-fidelity prototype maken dat ambtenaren in hun eigen werkcontext kunnen gebruiken. 

Gedurende de sprint werkten we met een multidisciplinair team aan ontwerpprincipes zoals transparantie, menselijke controle, bronvermelding en gebruiksvriendelijkheid. Daarbij hielden we rekening met zowel ethische als technische eisen. 

Het eindresultaat is een interactief Figma-prototype waarin ambtenaren hun eigen documenten kunnen uploaden, bronnen kunnen selecteren, AI-output kunnen bewerken en zelfstandig conceptantwoorden kunnen opstellen. Het prototype sluit aan op bestaande werkprocessen, en biedt ruimte voor inhoudelijke- en politieke toetsing. 

Wat we leerden 

AI kan ambtenaren ondersteunen, maar alleen als de technologie zich voegt naar de praktijk, niet andersom. Transparantie, regie, en het betrekken van gebruikers vanaf de eerste stap zijn daarbij cruciaal. Het afwegingskader dat in het studentenproject werd ontwikkeld, vormde een stevig fundament om keuzes tijdens de sprint te maken. 

Ook leerden we dat co-creatie werkt. Door ambtenaren te betrekken bij het ontwerpen, testen en herontwerpen van Virtuozo ontstond niet alleen een betere tool, maar ook meer vertrouwen in het gebruik ervan. 

Wat ons betreft: een begin 

Deze prototypes zijn geen eindproduct, maar een vertrekpunt. De combinatie van een verkennend studentenonderzoek met een praktijkgerichte design sprint laat zien hoe waardevol het is om kleinschalig te beginnen, te testen en samen te leren. Het Figma-prototype vormt nu de basis voor verdere doorontwikkeling of opschaling binnen overheidsorganisaties die worstelen met informatiestromen en werkdruk. 

Wil je meer weten, het prototype bekijken of meedenken over vervolgonderzoek? Neem dan gerust contact met ons op: [email protected]