Samenkomen in actieve bijeenkomsten is cruciaal voor collaboratieve innovatie. We hebben workshops nodig om kennis en perspectieven te delen, visies te vormen, ideeën te bedenken en afspraken te maken. Het samenzijn zorgt voor inspiratie en nieuwe inzichten. In deze bijeenkomsten doen we een groot beroep op onze gezamenlijke creativiteit. Maar zijn we samen wel zo creatief?

Overschatting van creativiteit in workshops

In workshops staan we volledig ‘aan’ om te verwerken wat er om ons heen gebeurt. We doen zelf actief mee maar moeten ook aandachtig luisteren naar ideeën van anderen en daar tegelijkertijd soep van brouwen. Nogal logisch dat we na een workshop doodmoe zijn, we zijn overprikkeld. Om creatief te zijn, in de zin van ‘het vinden van nieuwe inzichten in complexe problematiek’, hebben we niet alleen input nodig, maar ook rust om die input te verwerken.

Onbewust creatief: Het onder de douche moment

We kennen allemaal het principe van ‘de beste ideeën komen als we onder de douche staan’ en dat heeft een reden. Als we een laag-cognitieve taak uitvoeren (denk aan douchen, de was doen, wandelen etc.) dan is de hersenactiviteit van het deel van de hersenen waarmee we oordelen ook laag. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor activiteit in de andere delen van onze hersenen. We maken letterlijk meer neurale verbindingen, dat vergroot de kans op een nieuw inzicht.

Dit proces is grotendeels een onbewust proces. Wanneer en of er überhaupt een inzicht komt is niet te voorspellen. Dat is op z’n zachts gezegd onhandig als we een deadline moeten halen.

Bewust creatief: herstructureren van informatie

We denken dat het efficiënt is: één iemand verwerkt de resultaten van een workshop. Maar dat gaat voorbij aan het feit dat in het verwerken van deze resultaten veel nieuwe inzichten ontstaan. Dat is logisch: het verwerken van resultaten betekent dat we informatie verwerken en dat leidt automatisch tot het maken van nieuwe verbindingen, dus creativiteit. Dat heeft te maken met het structureren en herstructureren van informatie. Dat idee komt uit Gestalt psychologie en is bijna 100 jaar oud.

In workshops doen we het ook, we werken met Post-it’s zodat we flexibel informatie kunnen structureren en herstructureren. Dat proces, inclusief de bijbehorende dialoog, leidt tot inzicht dus creativiteit. Dat proces kunnen we ook alleen doen. Sterker nog, doordat we in ons eentje geen nieuwe input van andere personen krijgen, kunnen we dieper nadenken.

1 uur workshop = 1 uur alleen creatief

Daarom pleit ik ervoor dat na elk uur gezamenlijke workshop, alle deelnemers één uur plannen om alleen creatief te zijn. Dat betekent inderdaad dat we tijd in onze agenda moet plannen voor de uitwerking van de resultaten van een workshop. Deze tijd gaat zich ruimschoots terugbetalen.

Als we creativiteit met een computer vergelijken: dan is de workshop input, herstructureren van informatie is de processor en de nieuwe inzichten en ideeën zijn de output. Die processor heeft een ventilator nodig om oververhitting te voorkomen. Wij ook.