Nederlandse samenvatting van het artikel: “Future government data strategies: data-driven enterprise or data steward? Exploring definitions, characteristics and challenges for the government as data enterprise.”

Waarom dit onderzoek?
De overheid beschikt over steeds meer data en kan ook meer met deze data. Geïnspireerd door wat de grote techbedrijven met data doen, ontstond de behoefte om na te denken over toekomstige datastrategieën voor de overheid. Wordt de overheid een databedrijf? En wat betekent het om een datahoeder te zijn?

Vanuit Digicampus is gestart met een PhD onderzoek naar de toekomstige datastrategieën voor de overheid. Dit onderzoek volgt drie stappen: 1. Literatuuranalyse naar de trends, 2. Definiëren: wat is de overheid als databedrijf en 3. Expert interviews: wat zijn de beweegredenen en uitdagingen?

Trends uit de literatuur
In de literatuur zien we vijf trends die ervoor zorgen dat publieke organisaties nog eens goed naar hun datastrategie moeten kijken.

  1. De verwachtingen van burgers en bedrijven over de dienstverlening van de overheid veranderd. Doordat steeds meer private bedrijven (Google, Facebook, Amazon) een hoge mate van gepersonaliseerde services aanbieden, zie je dat burgers en bedrijven dit ook verwachten van overheden m.b.t. publieke dienstverlening.
  2. Veel processen binnen overheidsorganisaties zijn overgegaan van papier naar digitaal. De hoeveelheid digitale gegevens is toegenomen. Overheidsorganisaties kunnen worden gezien als ‘Big data’ organisaties. De groei in data en toepassingsmogelijkheden zorgt voor nieuwe mogelijkheden.
  3. De toename van het aantal digitale processen heeft ervoor gezorgd dat er wet- en regelgeving is vastgesteld rondom het verzamelen, opslaan, delen en gebruik van data. Een voorbeeld hiervan is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
  4. We zien dat er meer mogelijk is met data. De efficiëntie en effectiviteit van de overheid kan hierdoor positief worden beïnvloed. Maar er ligt ook een druk op de overheid om op de juiste manier met de beschikbare middelen om te gaan. Er wordt veel gekeken naar hoe data ingezet kan worden om hieraan bij te dragen.
  5. De opkomst van GovTech. Dit is het landschap van private-sector startups en kleine- en medium bedrijven die technologische producten en services aanbieden, die kunnen worden gebruikt in publieke dienstverlening. Een voorbeeld hiervan is eIDAS (elektronische identiteit), waarbij een hoge mate van veiligheid wordt geboden bij het contact met de overheid.  

Wat is de overheid als databedrijf?
Vanuit de literatuur is er nog weinig bekend over de overheid als databedrijf. Over datagedreven organisaties in de private sector is al meer bekend. De experts die zijn geïnterviewd, geven meerdere invullingen aan het begrip ‘databedrijf’.

We zien twee invullingen meerdere malen terugkomen. Deze twee zijn samen te vatten in enerzijds: ‘Een databedrijf is een (semi-) publieke organisatie die externe en interne data gebruikt ten behoeve van proces optimalisatie en publieke dienstverlening.’ Anderzijds wordt het begrip databedrijf ingevuld als: ’Een (semi-) publieke organisatie die een expliciete data verantwoordelijkheid heeft en zich continu focust op het verbeteren van de datakwaliteit, zodat externe (private) partijen toegang hebben tot (persoonlijke) data, gebaseerd op vooraf gedefinieerde voorwaarden.’

Vanuit deze begripsdefinities zijn twee verschillende strategieën voor de overheid te onderscheiden. Enerzijds de strategie om een data gedreven organisatie te worden, waarbij het gebruik van data om waarde te creëren voor de samenleving centraal staat. Een voorbeeld hiervan zijn uitvoeringsorganisaties die met behulp van data besluitvorming realiseren. Anderzijds de strategie om als overheidsorganisatie een datahoeder te worden. Hierbij ligt de focus op de verantwoordelijkheid rondom het dataproces en de datakwaliteit, in plaats van het gebruik. Een voorbeeld hiervan zijn organisaties die zich bezighouden met data deling en data standaarden.

Expert interviews: wat zijn de beweegredenen en uitdagingen?
Er zijn meerdere redenen te benoemen, om voor een van deze twee strategieën te kiezen. Drie zijn er specifiek benoemd voor de rol van datahoeder en twee voor het inrichten van de rol als datagebruiker of data gedreven werken.

Strategie: De overheid als datahoeder

  • Er zijn veel startups, bedrijven en samenwerkingsverbanden die publieke waarde (kunnen) leveren zonder dat de overheid hier zelf een actieve rol in hoeft te spelen. Denk bijvoorbeeld aan apps die gegevens van de overheid gebruiken om de luchtkwaliteit te beoordelen. Met deze apps kunnen astma patiënten zien of het verstandig is om naar buiten te gaan.
  • Bedrijven hebben (toegang tot) deze data nodig voor het ontwikkelen van zo’n app. Ze kloppen hiervoor bij overheidsorganisaties aan. Bedrijven verwachten dat de overheid de verantwoordelijkheid over de data op zich neemt en de data zo inricht dat bedrijven hiermee waarde kunnen creëren binnen de bestaande wet- en regelgeving.
  • Ook overheidsorganisaties zijn verwikkeld in publiek-private samenwerkingen waarin ze bijdragen door data te leveren. Ook hier is het van belang dat de verantwoordelijkheid van het hoeden van data belegd is bij de overheid. Een voorbeeld hiervan is het Schuldenlab 070 waarbij er sprake is van een publiek-private samenwerking om innovatieve oplossingen voor schulden en armoede te ontwikkelen.
  • De laatstgenoemde beweegreden zijn de ontwikkelingen rondom regie op gegevens. Burgers en bedrijven vragen om inzicht in data. Ze willen weten welke data van hen bekend is en bij welke organisaties. Ze kunnen deze data zelf ophalen en in sommige gevallen ook aanpassen. De overheid moet zijn dataproces zo inrichten dat niet alleen bedrijven geaggregeerde datasets kunnen ophalen, maar ook individuen.

Strategie: Datagedreven overheid

  • Een beweegreden om meer data gedreven te werken, is de verwachting t.a.v. persoonlijke dienstverlening vanuit burgers en bedrijven. Er is een mate van verwachting dat overheidsorganisaties meegaan in deze trend. Ook zal de overheid zelf data gaan inzetten om de dienstverlening te verbeteren.  
  • Binnen de overheid lopen experimenten die de waarde van het gebruik van data met behulp van innovatieve gebruikersmethoden zoals AI aantonen. Dit heeft zich nog niet ontwikkeld voorbij de fase van experimenten. Met het verbeteren van de analysemethoden kan beleid specifieker en effectiever worden gemaakt. Uitvoeringsorganisaties kunnen hun taak hierdoor nog beter uitvoeren. Een voorbeeld hiervan is het detecteren van fraude en het aanbieden van gerichte hulpverlening.

Uit de interviews is gebleken dat er uitdagingen zitten aan het herdefiniëren van een datastrategie. Deze uitdagingen gelden voor het herdefiniëren voor elke datastrategie. Denk aan factoren als: omgaan met organisatieveranderingen, de verandering naar een ‘data minded’ cultuur, het alloceren van resources, transparant zijn, omgaan met publiek-private samenwerkingen.

Aanvullend zijn er uitdagingen voor het data hoederschap. Denk hierbij aan: omgaan met gefragmenteerde datasets en de exponentiële (wild) groei aan data, omgaan met silo vorming en inflexibele infrastructuren, omgaan met oude legacy en het tegengaan van nieuwe legacy.

Ook zijn er nog specifieke datagedreven uitdagingen. Denk hierbij aan: het borgen van de kennis op data binnen de organisatie, voldoen aan wet- en regelgeving rondom datagebruik, privacy bescherming, conflicterende belangen bij het hergebruik van data en het in de gaten houden van normen en waarden bij het gebruik van data.  

Hoe nu verder?

Waar er in de theorie sprake zal zijn van een dichotomie, zal er in de praktijk een variatie aan mogelijkheden zijn van organisaties die het data gedreven werken combineren met de rol van datahoeder. Ook zijn er combinaties met andere datastrategieën denkbaar. Enkele organisaties zullen zich wel op een specifieke datastrategie focussen.

Met dit onderzoek is een basis gelegd voor verder onderzoek naar toekomstige datastrategieën. Binnen Digicampus is een PhD traject gestart zodat dit overzicht aangevuld kan worden en meer datastrategieën in het onderzoek kunnen worden meegenomen. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Wendy van Donge, PhD kandidaat en werkzaam bij Logius.

Download de paper: Future government data strategies: Data-driven enterprise or data steward

Bekijk de presentatie: ‘Future Government Data Strategies: Data-driven Enterprise or Data Steward? Exploring definitions and challenges for the government as data enterprise’