Werken aan digitale transformatie door te innoveren over grenzen heen geeft mij dagelijks veel inspiratie en energie. Maar het kan ook enorm frustrerend zijn. Mij kan het bijvoorbeeld frustreren als ik onvoldoende commitment voel vanuit belangrijke partners of mijn eigen organisatie. Als eigen belangen groter worden dan het gemeenschappelijke doel. Of als ik moet leuren voor minimale financiering voor die belangrijke volgende stap.

Grappig genoeg zijn deze frustraties ook een prima bodem voor innovatie.  Ik zie het als een uitdaging om manieren te vinden waarmee ik zonder budget toch de volgende stap kan zetten. Anderen te overtuigen van het belang en de impact van een concept of een andere weg in te slaan die net iets meer aanspreekt. Anders acteren in een frustrerende situatie is soms best lastig en sommigen zijn daar beter in dan ik.

Dit voorjaar sprak ik een aantal mensen die hun sporen op innoveren over grenzen heen dik hebben verdiend en die als geen ander weten hoe ze moeten anticiperen op de drempels die hierbij horen. Masters in innovatie, zeg maar. In deze blog deel ik vier innovatiedrempels die veel voorkomen in de praktijk en de belangrijkste lessen die ik van hen leerde, als aanvulling en verdieping op mijn blog Puzzelstukjes.

Randvoorwaarden en drempels in de innovatiepraktijk
Bij Digicampus hanteren we vier cruciale randvoorwaarden voor succesvolle innovatie over grenzen heen: kennis, commitment, financiering en toegang tot (neutrale) faciliteiten. 

Innovatiedrempels op kennis
Voor een soepel innovatieproces over grenzen heen, heb je (gezamenlijke) basiskennis nodig. Over de definitie en maatschappelijke impact van een ontwikkeling of technologie, de wijzen om samen te werken en bestaande oplossingen. Dit gaat niet vanzelf. De drempels die hierbij door velen worden ervaren zijn:

  • Niet weten waar en hoe te beginnen op een ontwikkeling of technologie, bijvoorbeeld door onduidelijke of afremmende spelregels op collaboratieve innovatie. Wat mag wel en wat niet? Wanneer kan de overheid wel samen innoveren met marktpartijen? Hoe kun je samen innoveren met een concurrent?
  • Geen inzicht en overzicht van kansen en de impact van ontwikkeling of technologie voor de eigen organisatie. Wat betekent het voor onszelf? Welke huidige processen en systeemeigenaren raakt het?
  • Geen inzicht en overzicht van bestaande good practices en repositories (met bouwstenen zoals APIs en data) om van te leren of op verder te bouwen.

Innovatiedrempels op commitment
Om samen te kunnen innoveren is commitment van alle betrokken partijen op verschillende niveaus cruciaal. Bij de verkenning kun je prima bottom-up starten, maar hoe verder je komt in het innovatieproces, hoe meer commitment van alle lagen (bestuurlijk, management en uitvoering) nodig is om vooruit te komen. Belangen gaan dan (meer) meespelen, deel ze met alle betrokkenen. De drempels die door velen worden ervaren bij het invullen van deze randvoorwaarde zijn:

  • Onvoldoende sense of urgency om capaciteit bij belangrijke stakeholders vrij te maken die nodig zijn voor de volgende stap.
  • Gebrek aan (inter) bestuurlijk draagvlak om met z’n allen verder te gaan. Dit treedt vaak op na de eerste proefballon.
  • De wil en durf binnen de eigen organisatie om een innovatieve dienst -of product te adopteren.

Innovatiedrempels rondom financiering
Vaak is het mogelijk om een collaboratieve innovatie te starten zonder financiering. Als het lukt om samen verder te komen in het traject dan ontstaan er meer kosten en is financiering in de meeste gevallen alsnog nodig. Wat zijn dan de drempels die door velen worden ervaren?

  • Geen financiering na eerste proefballon door risico-schuwheid van management en bestuur.
  • Innovatiebudgetten zijn versnipperd over afdelingen en organisaties waardoor meer mensen moeten beslissen of budget moeten alloceren.
  • De kosten lopen ver voor de baten uit, en zijn niet evenredig verdeeld over alle stakeholders.

Innovatiedrempels op toegang tot faciliteiten
Zonder faciliteiten is innoveren lastig. Zo heb je kanalen naar eindgebruikers, een experimenteeromgeving of documentatie over bestaande systemen en bouwstenen waar een innovatie op leunt of tegenaan bouwt nodig. Wat zijn de drempels die hierbij door velen worden ervaren?

  • Geen eigen zandbak (experimenteeromgeving) om in te spelen en te experimenteren.
  • Geen toegang tot bouwblokken en documentatie van partners of stakeholders.
  • Geen toegang tot inwoners en wetenschap om ideeën en prototypes te toetsen.

Lessen om drempels te overwinnen
Hoe overwinnen succesvolle collaboratieve innovaties dit soort drempels? Een aantal lessen die ik van de masters in innovatie geleerd heb, als het gaat om kennis, toegang tot (neutrale) faciliteiten, financiering en commitment, zijn:

  • Haal vanaf het begin kennis van buiten naar binnen. Werk bijvoorbeeld samen met een jurist die kan aangeven onder welke voorwaarden je kunt samenwerken of IP en bouwstenen kan uitwisselen en opbouwen. Of schakel een neutrale intermediair in die het innovatieproces kan faciliteren zoals bij Cumulus Park Studio. Soms kan het ook helpen om neutrale grond, zoals bijvoorbeeld Digicampus te hebben. Een plek om samen te werken en om los te komen van de eigen organisatie. En waar kennis is van het innovatieproces of de technologie.
  • Start met gesloten beurzen. Er is heel veel mogelijk met inkind bijdragen. Zet eigen kennis, netwerk, communicatie en faciliteiten in. Is financiering voor de volgende stap nodig? Haal dit dan uit lidmaatschap of een subsidie. Op deze manier ontstaat er geen opdrachtgever-opdrachtnemer relatie, iets wat de meeste innovatieprocessen vertraagt. Ook onafhankelijkheid van de eigen organisatie creëer je door de financiering elders te beleggen of te verdelen over de partners.
  • De eerste fase van samenwerken gaat over scopen, samenbrengen en dat ook doen met partijen die probleemeigenaar zijn. Dus nog niet met partijen die oplossingen hebben. Zorg dat deze probleemeigenaren vervolgens inhoudelijk bijdragen. Dat creëert gevoel van eigenaarschap. Werk hier gericht op drie niveaus aan: het bestuurlijke niveau, managementniveau en de mensen die er in de uitvoering mee te maken krijgen.
  • Zorg dat de governance van een samenwerking op innovatie past bij wat je wilt bereiken en welke drempels je moet wegnemen. Bekijk welke partijen je nu en in de toekomst daarvoor nodig hebt. De mensen, hun mindset en hun gedrag: dat is hoe het verschil wordt gemaakt. Zet bestuurlijke sponsors in om draagvlak binnen en buiten vast te houden.

Deze lessen helpen mij om mijn eigen innovatiedrempels te overwinnen en om energie vast te houden. Ik hoop dat ze ook jou helpen om frustratie om te zetten in actie.

Wil je meer tips over hoe je samen kunt innoveren met overheid, markt, wetenschap en samenleving en hoe je innovatiedrempels kunt overwinnen? Lees onze publicatie Innoveren over grenzen heen of bekijk het webinar Innoveren over grenzen heen terug via deze link.

Deze blog is gepubliceerd op de website van iBestuur.