Redactie Digicampus mei 23, 2024Naar een responsieve overheid
De Regeringscommissaris Informatiehuishouding streeft naar een overheid die responsief is en proactief handelt ten behoeve van burgers en ondernemers. Proactieve dienstverlening, waarbij de overheid uit eigen beweging informatie verstrekt en diensten aanbiedt, bevindt zich echter nog in de beginfase. Diverse barrières in de informatiehuishouding bemoeilijken de overgang naar proactieve dienstverlening. Volwassenheidsmodellen kunnen een oplossing bieden door richting te geven aan deze transformatie, maar er is nog weinig onderzoek naar hun toepassing op dit specifieke terrein. Dit verkennend onderzoek, uitgevoerd door Digicampus in opdracht van I-Partnerschap, richt zich op het identificeren en evalueren van bestaande volwassenheidsmodellen voor proactieve dienstverlening.
Het doel van dit onderzoek is tweeledig: ten eerste het in kaart brengen van bestaande volwassenheidsmodellen voor proactieve dienstverlening en ten tweede het identificeren van barrières in de informatiehuishouding die deze modellen aan het licht brengen. De onderzoeksvragen zijn:
- Welke volwassenheidsmodellen voor proactieve dienstverlening worden in de praktijk ontwikkeld en welke overeenkomsten en verschillen bestaan er tussen deze modellen?
- Welke drempels in de informatiehuishouding bij publieke dienstverleners komen via de volwassenheidsmodellen naar voren?
Volwassenheidsmodellen in Ontwikkeling
Het onderzoek heeft twee volwassenheidsmodellen voor proactieve dienstverlening geïdentificeerd: het Digicampusmodel en het Windesheimmodel. Beide modellen bevinden zich in verschillende stadia van ontwikkeling en hebben unieke benaderingen.
Het Digicampusmodel wordt ontworpen in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het model dient meerdere doelen, zoals het stimuleren van discussie, het identificeren van praktijkdrempels en het herkennen van handelingsperspectieven voor proactieve dienstverlening. Dit model wordt momenteel gevalideerd bij ministeries, gemeenten en zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s).
Het Windesheimmodel, ontwikkeld door het lectoraat Digital Business & Society van Hogeschool Windesheim, richt zich op informatiegedreven werken. Het is gebaseerd op het DELTA+ model en bestaat uit zeven dimensies: informatie, organisatie, leiderschap, doelen, informatieprofessionals, technologie en informatietechnieken. Dit model biedt een holistische weergave van de informatiehuishouding en wordt gebruikt voor kennisopbouw en curriculumontwikkeling.
Drempels in de Informatiehuishouding
Uit de praktijktoepassing van de modellen komen verschillende barrières naar voren die de ontwikkeling van proactieve dienstverlening bemoeilijken:
- Beperkte interoperabiliteit: Informatiesystemen zijn vaak silo’s en niet goed ingericht op ketensamenwerking, wat de gegevensuitwisseling hindert.
- Gebrekkige gegevensbeheer en datakwaliteit: Onvoldoende datakwaliteit en slechte gegevensbeheerprocessen hinderen effectieve dienstverlening.
- Lage prioriteit voor proactieve dienstverlening: Proactieve dienstverlening moet concurreren met andere prioriteiten zoals de modernisering van datasystemen en nieuwe wetgeving, vooral door arbeidskrapte.
- Complexe wet- en regelgeving: Juridische ambiguïteit en complexe wetgeving maken het moeilijk voor dienstverleners om proactieve dienstverlening goed te implementeren.
“In theorie is het ‘Once Only-principe’ een van de uitgangspunten van de overheid, in de praktijk is dat nog een hele lange weg. Alle systemen zijn silo’s. Zelfs het inkomen bij ons dat je bij je inkomstenbelasting opgeeft, gaat niet rechtstreeks door naar toeslagen, maar moet je daar nog een keer in vermelden. Dat zijn heel vaak gewoon systemen die niet met elkaar kunnen praten”
Aanbevelingen
Op basis van de bevindingen doen de onderzoekers drie aanbevelingen:
- Ontwikkel een generiek volwassenheidsmodel: Samenwerking tussen kennisinstellingen en publieke organisaties moet leiden tot een gezamenlijk volwassenheidsmodel dat periodiek wordt ingevuld.
- Integreer ethisch handelen: Ethische overwegingen moeten een prominente plaats krijgen in de volwassenheidsmodellen om de balans tussen proactieve dienstverlening en de verwachtingen van burgers te waarborgen.
- Stimuleer curriculumontwikkeling: Er is behoefte aan meer kennisontwikkeling op het gebied van proactieve dienstverlening en informatiehuishouding. Samenwerking met onderwijsinstellingen kan bijdragen aan de ontwikkeling van relevante curricula en praktijkgerichte kennis.
